Ποιος ήταν πραγματικά ο Ίων Δραγούμης;

 Μίτση Πικραμένου 

Η Μίτση Πικραμένου έχει το ταλέντο να γράφει εξαιρετικές βιογραφίες. Στην αρχή έγραψε την βιογραφία της Πηνελόπης Δέλτα , έπειτα του Παύλου Μελά και τώρα του Ίωνα Δραγούμη . Με μια γλώσσα λιτή και επιστημονική γλώσσα με πλήθος στοιχεία και αναφορές σε πηγές της ιστορίας καταφέρνει να μας κερδίσει με τα γραπτά της. Η κυρία Πικραμένου είναι φιλοξενούμενη στην εφημερίδα μας και μας αποκαλύπτει τις σκέψεις της και το κυριότερο τα μυστικά της γραφής της.

Η βιογραφία του Ίωνα Δραγούμη

"Δεν έκαμα στη ζωή ό,τι ήθελα, μα τόσο μπόρεσα!"

Μίτση Σκ. Πικραμένου

Πικραμένος Γιάννης, 2013

Ποια ήταν τα ερεθίσματα που σας έκαναν να αρχίσετε να γράφετε μυθιστορηματική βιογραφία;

Συνταξιούχος πολλά χρόνια, περνούσα μια περίοδο ανίας, ίσως και κατάθλιψης. Συνηθισμένο φαινόμενο για όσους εργάστηκαν πολύ και ξαφνικά έμειναν χωρίς σκοπό ζωής. Στις 23 Ιουνίου του 2009 το πρωί άκουσα τον συνταγματολόγο Γιώργο Κασιμάτη στην τηλεόραση να μιλά για συνταγματική εκτροπή. Συνειδητοποίησα ότι συνέβαινε στην Ελλάδα κάτι πολύ σοβαρό, κάτι που δεν είχαμε ζήσει ξανά, κάτι που μόλις ξεκινούσε. Σκέφθηκα τότε ότι έπρεπε να κάνω κάτι κι εγώ για την πατρίδα μου. Να γράψω για κάποιους Έλληνες που όλοι θαυμάζουμε, χωρίς να τους γνωρίζουμε πραγματικά. Κάποιους ανθρώπους για τους οποίους η παραπληροφόρηση είναι μεγάλη, καθώς εκείνοι που ασχολήθηκαν το έκαναν συνήθως με απίστευτη προχειρότητα.

Εκείνη την ημέρα κατέφυγα στο διαδίκτυο. Τυχαία (;;;) έπεσα πάνω στην Άννα Παπαδοπούλου, απόγονο της Πηνελόπης Δέλτα. Μιας σύγχρονής μας γυναίκας που απαρνήθηκε την περιουσία της. Χάρισε στο Μουσείο Μπενάκη τη βίλα όπου έζησε η μεγάλη συγγραφέας. Χάρισε τα κτήματά της στην Εύβοια στους ακτήμονες που τα καλλιεργούσαν. Ξεχωριστή προσωπικότητα. Σκέφθηκα τότε να εξετάσω την περίπτωση της Πηνελόπης Δέλτα. Ήθελα να εξακριβώσω πώς έγραψε τα ιστορικά της βιβλία. Εάν ήταν φανταστικά δηλαδή ή εάν είχε χρησιμοποιήσει ιστορικές πηγές. Το ίδιο είχα κάνει στη διδακτορική μου διατριβή με τον Θανάση Πετσάλη-Διομήδη.

Η έρευνα που έκανα είχε εκπληκτικά αποτελέσματα. Εκτός από το αρχικό μου ερώτημα που απαντήθηκε αμέσως, βρήκα κείμενά της, άγνωστα σήμερα, που είχαν δημοσιευθεί σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής της. Κυκλοφορεί ήδη το μοναδικό της παραμύθι για μικρά παιδιά. Ονομάζεται «Στο Κοτέτσι». Ελπίζω στο μέλλον να δείτε τα άρθρα και τις μελέτες της, έχω ήδη κάνει την προεργασία. Κατόρθωσα να αποκαταστήσω τη ζωή της, να βρω πράγματα που δεν ήταν γνωστό ότι είχε κάνει. Κυρίως όμως μπόρεσα να δέσω το έργο με τον βίο της. Παράλληλα, η έρευνά μου προχώρησε και σε άλλα πρόσωπα, που συνδέονταν με τη συγγραφέα.

Πώς ξεκινά κάθε φορά το ταξίδι συγγραφής ενός βιβλίου;

Από την έρευνα ξεκινά. Βρίσκω κάτι που θεωρώ σημαντικό και ελέγχω ότι είναι πραγματικά άγνωστο. Έτσι έγινε με τη βιογραφία του Παύλου Μελά. Γράφοντας για την Πηνελόπη Δέλτα, διάβασα τη ζωή του, όπως την έχει ανασυνθέσει η χήρα του Νάτα Μελά. Κάποια στοιχεία που αναγράφονταν μου προξένησαν εντύπωση, κανένας δεν είχε αναφερθεί σ’ αυτά. Προέκυψε το βιβλίο μου, όπου διατυπώνω μια διαφορετική άποψη για τον θάνατό του. Ήταν ηθελημένος! Ο Παύλος Μελάς είναι περισσότερο ήρωας απ’ όσο πιστεύαμε έως τώρα.

Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί η μυθιστορηματική βιογραφία του Ίωνα Δραγούμη «Δεν έκαμα στη ζωή ό,τι ήθελα, μα τόσο μπόρεσα», εκδόσεις Γιάννης Πικραμένος;

Μα η Πηνελόπη Δέλτα. Διαβάζοντας τα ημερολόγιά της, διαπίστωσα τον έρωτά της για τον Ίωνα Δραγούμη. Σύμφωνα με τα ερευνητικά δεδομένα που αποκάλυψα, τα συναισθήματά της άλλαξαν τη ζωή της. Ομολογώ ότι δεν πίστευα ότι ο Δραγούμης της ήταν αποκλειστικά δοσμένος. Υποχρεώθηκα να το ψάξω και ανακάλυψα νέα δεδομένα. Γι’ αυτό και είχα προαναγγείλει τη βιογραφία του Ίωνα Δραγούμη, διέθετα ήδη όλα τα στοιχεία.

Πόσο χρόνο σας πήρε η έρευνα και πόσο ξοδέψατε για τη συγγραφή του βιβλίου;

Η έρευνα δεν με απασχόλησε πολύ. Είχε ήδη γίνει στο μεγαλύτερο μέρος της με τη βιογραφία της Πηνελόπης Δέλτα. Το αρχείο της οικογένειας συμβουλεύθηκα και τα δύο ανέκδοτα ημερολόγια του Ίωνα, πραγματικούς θησαυρούς για τη σκέψη και τις ενέργειές του. Θα απαντήσω ότι με απασχόλησε ένα μήνα και πως χρειάστηκα άλλους τέσσερις για τη συγγραφή. Αυτό βέβαια συνέβη λόγω της εμπειρίας μου, μια και από το δεύτερο έτος των σπουδών μου ασχολούμαι με την έρευνα. Από το 1965 συγκεκριμένα. Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί και η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή καθώς και της φωτογραφικής μηχανής απλοποιούν τη διαδικασία που κάποτε απαιτούσε πολύ χρόνο.

Ποιος ήταν πραγματικά ο Ίων Δραγούμης; Ήταν σημαντική φυσιογνωμία για την πατρίδα μας;

Ο Ίων Δραγούμης ήταν περίπτωση για τα ελληνικά δεδομένα. Ήταν εθνικιστής αρχικά, με την έννοια ότι αγαπούσε το έθνος του, χωρίς να μισεί τους αλλοεθνείς. Οι απόψεις του για τη διάδοχη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατάσταση είναι ενδεικτικές. Ήθελε να διοικείται από τους Έλληνες και τους Τούρκους και όλα τα άλλα έθνη να είναι υποδεέστερα. Στη συνέχεια, έγινε κοινωνικός ανθρωπιστής και ασπάστηκε αρκετές από τις αρχές του σοσιαλισμού, αποδεχόμενος την Επανάσταση στη Ρωσία. Ειδικά όσες αναφέρονταν στα δικαιώματα των εργαζομένων.

Οι απόψεις του για τα ελληνικά πολιτικά πράγματα ήταν περίεργες. Ήταν με το μέρος του βασιλέα, χωρίς να είναι βασιλόφρων, διαθέτουμε άλλωστε τη μαρτυρία της Πηνελόπης Δέλτα για τη δυσμενή εικόνα που είχε για τον ελληνικό βασιλικό οίκο. Δεν ήταν με το μέρος του Βενιζέλου. Στην αρχή πίστευαν τα ίδια πράγματα, με το πέρασμα των χρόνων όμως οι απόψεις τους διαφοροποιήθηκαν. Ο ίδιος έγραψε ότι, όσοι ήταν βενιζελικοί, το έκαναν για το όφελός τους. Εκείνος δεν επιδίωκε τίποτα, επομένως ήταν βασιλικός!

Τι σήμαινε η απώλειά του για εκείνη την περίοδο;

Όπως επανειλημμένα είχε τονίσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Ίων Δραγούμης ήταν πολύ έντιμος και αυτό το προσόν τον καθιστούσε πολύ κατάλληλο για να αναδειχθεί ηγέτης της αντιπολίτευσης. Η εκτέλεσή του στην πραγματικότητα ήταν δολοφονία. Δεν έγινε για πολιτικούς λόγους, αυτό ήταν πρόσχημα. Όπως φαίνεται, ο Εμμανουήλ Ρέπουλης έδωσε τηλεφωνικά την εντολή, σύμφωνα με την επιθυμία του Εμμανουήλ Μπενάκη. Ο τελευταίος δεν συγχωρούσε στον Ίωνα Δραγούμη τον έρωτα που η κόρη του, η Πηνελόπη Δέλτα, αισθανόταν πάντοτε. Ήταν ο μοναδικός άνθρωπος που την καταλάβαινε και γνώριζε καλά τα αισθήματά της, παρόλο που εκείνη δεν έδινε δικαιώματα. Η απώλεια του Ίωνα στέρησε την Ελλάδα από μια αδέσμευτη, αυθεντική και ειλικρινή φωνή. Εάν ζούσε, ίσως η ιστορία μας να ήταν διαφορετική!

Έχετε ειδικευτεί στη βιογραφία και έχετε γράψει για την Πηνελόπη Δέλτα, για τον Παύλο Μελά και τώρα για τον Ίωνα Δραγούμη. Τι ακολουθεί στη συνέχεια;

Πολύ σύντομα θα κυκλοφορήσει η μυθιστορηματική βιογραφία της Λουΐζας Ριανκούρ, μιας γυναίκας που έγινε Ελληνίδα μετά τα πενήντα της χρόνια εξαιτίας της αγάπης της για την Ελλάδα. Ήταν εκείνη που χρηματοδότησε στα πρώτα του βήματα τον Μακεδονικό Αγώνα σύμφωνα με τα σχέδια του Ίωνα Δραγούμη, του Παύλου Μελά και του μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη. Το επόμενο έργο μου θα ολοκληρώσει την τετραλογία και θα συνδυάσει τις βιογραφίες των τεσσάρων, Πηνελόπης Δέλτα, Παύλου Μελά, Ίωνα Δραγούμη και Λουΐζας Ριανκούρ. Είναι θεατρικό.

Ύστερα, το τοπίο θα αλλάξει. Τελειώνει η πρωτοπρόσωπη αφήγηση. Θα απομακρυνθούμε από τον εικοστό αιώνα. Θα μεταφερθούμε στον δέκατο έκτο και θα παρακολουθήσουμε σημαντικές στιγμές από την ιστορία του ελληνισμού έως τις μέρες μας. Μια προσέγγιση που κινείται ανάμεσα στην πραγματικότητα, τον θρύλο και τη φαντασία και στηρίζεται στην πιθανή γνωριμία του αγίου Γερασίμου και του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Γιορτάζουμε φέτος τα τετρακόσια χρόνια από τον θάνατό του Ελ Γκρέκο.

Ποια είναι η ανταπόκριση του αναγνωστικού κοινού στα βιβλία σας; Είσαστε ικανοποιημένη;

Σαφώς και είμαι ικανοποιημένη. Θα ήμουνα αγνώμων εάν δεν ήμουνα. Το αναγνωστικό κοινό υποδέχθηκε τα βιβλία μου με θέρμη και αυτό το αποδεικνύει όχι μόνον η αγορά των αντιτύπων, αλλά και η συμμετοχή στις παρουσιάσεις. Είναι χρέος μου να ευχαριστήσω και τους δημοσιογράφους, οι οποίοι -είτε με παρουσιάσεις των βιβλίων μου είτε με συνεντεύξεις- προωθούν τα έργα μου. Να σημειώσω ότι η Πηνελόπη Δέλτα εγγίζει ήδη τα 5.000 αντίτυπα και ότι, σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία, ο Ίων Δραγούμης θα πάει καλύτερα.

Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας ενός βιβλίου;

Αυτό δεν το γνωρίζω. Αυτό που ακολουθώ πιστά όμως, είναι να σέβομαι τον αναγνώστη μου και να του παρουσιάζω βιβλία που στηρίζονται σε άγνωστα στοιχεία. Τα έργα μου όλα εμφανίζουν κάτι καινούργιο, την εικόνα του βιογραφούμενου κάτω από μια νέα σκοπιά.

Τη σημερινή εποχή που οι νέοι βλέπουν τηλεόραση και ασχολούνται με το διαδίκτυο, έχουν ελεύθερο χρόνο για να διαβάσουν ένα καλό βιβλίο;

Ασφαλώς και έχουν. Είναι πολλοί οι νέοι που ασχολούνται και μελετούν την ιστορία μας, τόσο την αρχαία όσο και τη βυζαντινή ή τη νεότερη. Είναι λάθος μας να υποτιμάμε τη νέα γενιά, εκείνη που έχει φιλοδοξίες και όνειρα και έχει χτυπηθεί βάναυσα και σκληρά από την οικονομική κρίση. Τους συναντώ στις παρουσιάσεις των βιβλίων μου και πάντοτε η έκπληξή μου είναι μεγάλη. Έχουν απόψεις και τις συζητούν, έχουν διάθεση να μάθουν περισσότερα, έχουν ενδιαφέροντες προβληματισμούς. Συχνά άγνωστοι νέοι μού ζητούν να γίνουμε φίλοι στο Facebook, ακριβώς επειδή ενδιαφέρονται για τα θέματα, με τα οποία ασχολούμαι.

Ποια είναι τα αγαπημένα ιστορικά βιβλία που έχετε στην βιβλιοθήκη σας;

Θα σας πω ένα μυστικό, που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό. Όταν αποφάσισα ότι η έρευνα είχε λήξει για εμένα, χάρισα τη βιβλιοθήκη μου στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, το ΕΛΙΑ. Δεν έχω μετανιώσει, γιατί ο προσανατολισμός της βιβλιοθήκης μου ήταν διαφορετικός από τα σημερινά μου ενδιαφέροντα. Τα βιβλία όμως που με συντρόφεψαν για χρόνια και σαφώς με επηρέασαν ήταν εκείνα της Γενιάς του ’30. Ο Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης, ο πρωτεργάτης του ιστορικού μυθιστορήματος, «Οι Μαυρόλυκοι» και η συνέχειά τους. Ο Μ. Καραγάτσης και η ιστορική τριλογία του. Ο Γιώργος Θεοτοκάς και όλο του το έργο.

Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες μας που θα διαβάσουν την συνέντευξή σας;

Τις θερμές μου ευχαριστίες για το ενδιαφέρον τους. Εάν θέλουν να διαβάσουν τα βιβλία μου, αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν «Η Κυρία με τα μαύρα, η βιογραφία της Πηνελόπης Δέλτα», «Ωραίος ως Έλλην, η μυθιστορηματική βιογραφία του Παύλου Μελά», «Πηνελόπης Δέλτα, Στο Κοτέτσι», το μοναδικό παραμύθι για μικρά παιδιά που έγραψε η μεγάλη συγγραφέας, βρήκα και επιμελήθηκα εγώ. Και τα τρία είναι εκδόσεις Τετράγωνο. Κυκλοφορεί επίσης η βιογραφία του Ίωνα Δραγούμη, εκδόσεις Πικραμένος και θα ακολουθήσουν αρκετοί τίτλοι με νέα δεδομένα, όλα με βάση άγνωστο υλικό. Οι επιστημονικές μου μελέτες που κυκλοφορούν είναι εκδόσεις του ΕΛΙΑ, διατίθενται από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας και είναι ο «Θανάσης Πετσάλης – Διομήδης» και η «Ιστορία της Σοκολατοποιίας Παυλίδου». Σας ευχαριστώ πολύ.